Jeszcze do nie dawna mieliśmy tylko dwa rodzaje składek ZUS. Był tzw. „duży ZUS” i „mały ZUS”, czyli preferencyjne (obniżone) składki dla nowych przedsiębiorców. Dzięki tym ostatnim założenie firmy wcale nie było drogie. Wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) jest wolny od opłat, a startujący przedsiębiorcy (z pewnymi wyjątkami) mieli możliwość skorzystania z dostępnych ulg. Podstawowa składka ZUS nie mogła być bowiem mniejsza niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Tymczasem dla nowych przedsiębiorców, przez 24 miesiące od założenia działalności, kwota ta wynosiła tylko 30% kwoty i to minimalnego wynagrodzenia.
2018 i 2019 rok przynoszą pod tym względem spore zmiany. Zapraszam Cię do zapoznania się z nimi. Ten artykuł nie jest krótki, ale dzięki temu na pewno przybliży Ci wszystkie istotne informacje na temat składek ZUS, które będziesz mógł wykorzystać w prowadzonej przez Ciebie działalności.
Po wstępie przejdźmy zatem do konkretów. Zacznijmy od wyliczenia, z jakimi składkami/ulgami mamy do czynienia w 2019 roku.
Rodzaje ulg i składek ZUS w 2019 roku |
Ulgi i składki dla przedsiębiorców w 2019 roku są następujące:
- ulga na start – możliwość braku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne do 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności;
- preferencyjne/obniżone składki ZUS (były „mały ZUS”) – możliwość opłacania obniżonych składek przez 24 miesiące;
- składki ZUS zależne od przychodu (nowy „mały ZUS”) – możliwość opłacania składek dostosowanych do uzyskiwanego przez przedsiębiorcę przychodu;
- standardowe składki ZUS („duży ZUS”) – opłacanie składek przez przedsiębiorców w zwykłej wysokości, gdy przedsiębiorcy nie przysługują żadne ulgi wskazane powyżej.
Przykład
Rozpoczynasz pierwszą w życiu działalność gospodarczą 1 stycznia 2019 roku. Wcześniej, co prawda pracowałeś, ale nie zamierzasz świadczyć pracy na rzecz byłego pracodawcy lub zakres Twojej działalności nie pokrywa się z Twoimi wcześniejszymi obowiązkami pracowniczymi. Przez 6 miesięcy możesz zatem korzystać z ulgi na start i opłacać tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne (nie podlegasz w tym czasie ubezpieczeniom społecznym). Po 6 miesiącach, przez następne 24 miesiące możesz płacić niższe, preferencyjne składki ZUS. Po tym okresie, jeżeli spełnisz warunki, możesz skorzystać również z „małego ZUS”.
Poniżej szczegółowe omówienie udogodnień, z których możesz skorzystać prowadząc swoją działalność gospodarczą oraz ich warunkami.
Ulga na start – własna firma przez 6 miesięcy bez ZUS |
Ulga na start została wprowadzona przez ustawę Prawo przedsiębiorców, która była jednym z elementów Konstytucji Biznesu. Być może miałeś okazję o niej usłyszeć. Była to duża zmiana, gdyż tzw. Konstytucja wprowadziła pakiet ustaw, które dotyczyły różnych aspektów, z którymi mają do czynienia przedsiębiorcy. Obowiązek rozstrzygania przepisów na korzyść przedsiębiorcy, wprowadzenie instytucji Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, działalność nierejestrowa oraz ulga na start to tylko niektóre z nich.
Na czym polega ulga na start?
Tzw. ulga na start jest nową ulgą w składkach ZUS dla początkujących firm. Nie zastępuje więc preferencyjnych składek dla przedsiębiorców, którzy dopiero rozpoczęli działalność. To sam przedsiębiorca decyduje kiedy zacznie opłacać składki. Może nie robić tego przez aż 6 miesięcy od założenia działalności (przed wprowadzeniem tej ulgi był zobowiązany do zgłoszenia się do ubezpieczenia w ciągu 7 dni od dnia założenia działalności). Należy jednak pamiętać, że ta ulga dotyczy tylko ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowego, wypadkowego, chorobowego). Dalej należy zarejestrować się do ubezpieczenia zdrowotnego i opłacać miesięczne składki na to ubezpieczenie. Składkę zdrowotną można jednak odliczyć od podatku (nie dochodu).
Kto może skorzystać z ulgi na start?
Po pierwsze jest ona dostępna tylko dla osób, które zakładają działalność po raz pierwszy lub po 5 latach od zakończenia lub zawieszenia poprzedniej działalności. Dodatkowo musisz spełnić jeszcze dwa warunki: nie wykonujesz działalności na rzecz byłego pracodawcy, u którego w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym pracowałeś na etacie i wykonywałeś czynności wchodzące w zakres obecnie wykonywanej działalności oraz nie podlegasz ubezpieczeniu w KRUS.
Rozpoczynając wykonywanie działalności liczysz okres trwania ulgi od pierwszego dnia prowadzenia tej działalności. Ulga trwa jednak pełne 6 miesięcy. Oznacza to, że jeżeli rozpoczniesz działalność w trakcie trwania miesiąca, to nie wliczasz go tego okresu. Termin 6 miesięcy liczysz dopiero od pierwszego dnia następnego miesiąca (w praktyce zatem ulga na start może trwać nawet 7 miesięcy).
Co należy zrobić, żeby skorzystać z ulgi na start?
Jeśli rejestrujesz działalność, automatycznie zostaniesz zarejestrowany jako płatnik składek do ZUS (nie musisz zatem oddzielnie rejestrować się w ZUS jako płatnik). Jeśli chcesz skorzystać z ulgi na start i przez 6 miesięcy po założeniu firmy płacić składki tylko na ubezpieczenie zdrowotne (nie opłacasz w tym czasie składek na ubezpieczenia społeczne), powinieneś zarejestrować się w ZUS jako osoba ubezpieczona do ubezpieczenia zdrowotnego w ciągu 7 dni od rozpoczęcia działalności. W tym celu należy złożyć formularz ZUS ZZA. Możesz to zrobić na kilka sposobów: złożyć bezpośrednio do ZUS w formie papierowej lub elektronicznej albo dołączyć do wniosku o rejestrację firmy w CEIDG (najprostszy sposób).
Jeśli rejestrujesz się do ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS z tytułu korzystania z ulgi na start, w formularzu zgłoszeniowym powinieneś wpisać odpowiedni, sześciocyfrowy kod. Co do zasady będzie to 05 40 00, chyba, że masz prawo do emerytury/renty albo posiadasz orzeczenie o niepełnosprawności, wtedy dwie ostatnie liczby powinny być odpowiednio zmienione.
Decydując się po upływie 6-miesięcznego okresu na dalsze prowadzenie działalności gospodarczej, masz możliwość skorzystania preferencyjnych składek ZUS, o czym szerzej poniżej. Podobnie jest, gdy zrezygnujesz z ulgi na start przed upływem 6 miesięcy, gdyż korzystanie z ulgi nie jest Twoim obowiązkiem, a uprawnieniem.
Preferencyjne/obniżone składki ZUS, czyli były „mały ZUS” |
Preferencyjne składki ZUS (inaczej obniżone składki ZUS), określane były potocznie „małym ZUSem”. Obecnie „mały ZUS” dotyczy nowej ulgi dla przedsiębiorców, którzy już prowadzą działalność. Ulga obowiązuje od 2019 roku, a więcej o niej poniżej.
Kto i kiedy może skorzystać z obniżonych składek ZUS?
Z preferencyjnych składek ZUS mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy rozpoczęli działalność lub zakończyli korzystnie z ulgi na start. Taka ulga przysługuje Ci przez 24 pełne miesiące kalendarzowe. Oznacza to, że jeżeli założysz firmę np. trzeciego dnia danego miesiąca, to okres korzystania z ulgi liczysz od następnego, pełnego miesiąca i o miesiąc później przejdziesz składki w pełnej (standardowej) wysokości lub składki zależne od przychodu, jeżeli będziesz spełniać wtedy warunki ich stosowania i również będziesz chciał z nich skorzystać. Do limitu 24 miesięcy wlicza się jednak łącznie wszystkie miesiące prowadzenia pierwszej działalności gospodarczej (z wyjątkiem okresu korzystania z ulgi na start), a nie tylko okres opłacania preferencyjnych składek.
Wyłączeni z możliwości zastosowania preferencyjnych składek ZUS zostali natomiast przedsiębiorcy, którzy:
- prowadzili jednoosobową działalność gospodarczą, ale od chwili zamknięcia poprzedniej firmy nie minęło 60 miesięcy;
- świadczyli pracę na rzecz byłego pracodawcy, dla którego przed dniem rozpoczęcia działalności (w bieżącym lub w poprzednim roku) wykonywali w ramach umowy o pracę czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej,
- wykonują wolny zawód.
Preferencyjne składki ZUS nie przysługują również wspólnikom pólek jawnych, partnerskich, komandytowych oraz wspólnikom jednoosobowej spółki z o.o.
Jeżeli spełniasz zatem, któreś z powyższych wyłączeń, nie będziesz mógł skorzystać z obniżonych składek.
Wysokość preferencyjnych (preferencyjnych) składek
Podstawą naliczania preferencyjnych składek na ubezpieczenia społeczne jest 30% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. W 2019 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 2250 złotych brutto.
Powinieneś również pamiętać, że opłacanie preferencyjnych a nie standardowych składek, sprawia również, że przysługą Ci niższe świadczenia, np. z tytułu choroby.
Przejście z preferencyjnych składek na standardowe wymaga zgłoszenia do ZUS – najpierw wyrejestrowania (z opłacania preferencyjnych składek), a następnie ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń (na standardowych zasadach). Dlatego powinieneś pilnować terminu upływu opłacania preferencyjnych składek, gdyż zmiana nie dokonuje się automatycznie!
Nowy „mały ZUS” – składki ZUS zależne od przychodu |
Począwszy od stycznia 2019 roku, również jako przedsiębiorca prowadzący działalność na niewielką możesz opłacać niższe składki na ubezpieczenie społeczne, czyli „mały ZUS”. Termin „mały ZUS” był powszechnie używany w odniesieniu do dotychczasowej ulgi dla nowych firm – preferencyjnych składek, które można płacić przez 24 miesiące po rozpoczęciu działalności. Teraz jednak oznacza nowy rodzaj ulgi – mały ZUS dla małych firm, która obowiązuje od 1 stycznia 2019 roku.
Na podstawie nowych przepisów przedsiębiorcą prowadzącym małą firmę jest przedsiębiorca, którego przychód w roku poprzednim roku nie przekroczył 30-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2018 roku jest to kwota 63 tys. złotych) będziesz mógł zrezygnować z opłacania składek ZUS w ryczałtowej wysokości i opłacania niższych składek ZUS, których wysokość uzależniona będzie od wartości osiągniętego przez firmę przychodu. Jeśli w poprzednim roku nie prowadziłeś działalności przez cały rok (np. zawiesiłeś działalność, albo zamknąłeś ją i ponownie rozpocząłeś), przychód powinieneś obliczyć proporcjonalnie do dni, w których prowadziłeś działalność. Składki obliczane są według wzoru zawartego w ustawie. Tak obliczona składka ma być co do zasady niższa od składek standardowych i wyższa od składek preferencyjnych.
Składki od przychodu – dla kogo?
Składki uzależnione od wysokości przychodu przysługują przedsiębiorcom zarejestrowanym w CEIDG, których przychody osiągane z działalności gospodarczej za ubiegły tok kalendarzowy nie przekroczyły progu uprawniającego do skorzystania z ulgi.
Dodatkowo musisz spełnić jeszcze kilka warunków:
- nie spełniasz warunków do płacenia preferencyjnych składek na ubezpieczenia społeczne (od podstawy wynoszącej 30 % minimalnego wynagrodzenia);
- rozliczając się na karcie podatkowej nie korzystałeś ze zwolnienia z VAT;
- prowadziłeś działalność gospodarczą przez co najmniej 60 dni w poprzednim roku kalendarzowym;
- nie wykorzystałeś 36-miesięcznego limitu (w ciągu 60 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej) korzystania z „małego ZUS”;
- nie wykonujesz działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, dla którego przed dniem jej rozpoczęcia wykonywałeś (w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy) w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym czynności wchodzące w zakres działalności;
- w poprzednim roku nie prowadziłeś działalności jako: twórca, artysta, osoba wykonująca wolny zawód.
Proporcjonalne składki ZUS nie przysługują również wspólnikom spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej albo jednoosobowej spółki z o.o.
Powyższe oznacza, że jeżeli rozpocząłeś działalność, nie możesz od razu skorzystać z „małego ZUS” ponieważ warunkiem płacenia niższych składek jest prowadzenie działalności gospodarczej przynajmniej przez 60 dni w poprzednim roku. Po rozpoczęciu działalności możesz jednak skorzystać z innych ulg – ulgi na start, preferencyjnych składek ZUS.
Składka od przychodu, czyli od czego?
Przychodem jest łączna wartość sprzedaży dóbr, towarów i usług netto (czyli bez VAT) w danym okresie rozliczeniowym. Składki ZUS będą zatem obliczane na podstawie kwoty przychodu, nie dochodu (dochód jest kwotą uzyskaną po odjęciu od przychodu kosztów jego uzyskania). Sama możliwość rozliczania składek od przychodu również jest uzależniona od nieprzekroczenia kwoty przychodu, nie dochodu.
Jak obliczana jest wysokość składki zależnej od przychodu?
Najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne możesz ustalić w dwóch krokach.
Krok pierwszy – ustalenie przeciętnego miesięcznego przychodu z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym
Przeciętny miesięczny przychód jest natomiast ustalany według następującej zasady:
(Roczny przychód z roku poprzedniego (wskazany np. w deklaracji podatkowej) / Liczba dni prowadzenia działalności w roku poprzednim) x 30
Wynik zaokrąglamy do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.
Krok drugi – pomnożenie przeciętnego miesięcznego dochodu przez przyjęty współczynnik
Ten specjalny współczynnik obliczany jest według ustawowego wzoru i ogłaszany corocznie przez Prezesa ZUS w „Monitorze Polskim”. Współczynnik oblicza się na podstawie prognozowanego przeciętnego wynagrodzenie na dany rok oraz minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.
Wynik zaokrąglamy do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.
Tak obliczona podstawa nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (czyli tyle, ile wynosi podstawa dla obecnych przedsiębiorców na „dużym ZUSie”) i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (czyli tyle, ile wynosi najniższa podstawa dla preferencyjnych składek na ubezpieczenia społeczne).
Dalej brzmi skomplikowanie? Na szczęście na stronach urzędowych mają znaleźć się kalkulatory, dzięki którym szybko obliczysz podstawę wymiaru składek.
Co ważne, ustalona w ten sposób wysokość składki będzie obowiązywała przez wszystkie miesiące 2019 roku. Nowa wartość składki na rok 2020 zostanie ustalona po upływie kolejnych 12 miesięcy, na podstawie przychodów osiągniętych w roku 2019. Najniższą podstawę wymiaru składek ustalasz bowiem raz w roku kalendarzowym – w styczniu lub w pierwszym miesiącu, gdy rozpoczynasz lub wznawiasz prowadzenie działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.
I podobnie, jak przy uldze na start uzależnienie składek ZUS od przychodu dotyczyć będzie jedynie składek na ubezpieczenie społeczne oraz składki na Fundusz Pracy. Obniżka nie obejmuje natomiast składki zdrowotnej, która ma być płacona w normalnej wysokości.
Przez jaki okres obowiązują składki od przychodu?
Możliwość stosowania niższych składek została ograniczona do 3 lat, po czym następuje utrata prawa do korzystania z tego przywileju na okres dwóch kolejnych lat, przez które składki powinny być opłacane w normalnej wysokości. Ponowne uzależnienie składek ZUS od przychodu może nastąpić dopiero po upływie tych kolejnych 2 lat.
Nowe przepisy wchodzą w życie już 1 stycznia 2019 roku. Dlatego już teraz warto zwrócić uwagę na przychody osiągane w obecnym roku. Limit przychodów uprawniający do skorzystania z niższych składek będzie bowiem zależał od przychodów osiągniętych przez firmę w roku 2018. Jeżeli w tym roku osiągniesz przychody powyżej 63 tys. złotych, to nie będziesz mógł skorzystać z rozwiązania składek od przychodu w przyszłym roku.
Co należy zrobić, żeby skorzystać ze składek od przychodu?
Aby korzystać z prawa do opłacania składek ubezpieczeniowych obliczonych na nowych zasadach, będziesz musiał przekazać do ZUS informację o wysokości rocznego przychodu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanego w roku poprzedzającym dany rok kalendarzowy, a także o najniższej postawie wymiaru składek ustalonej na dany rok. Informacje te przekazujesz w imiennym raporcie miesięcznym bądź w deklaracji rozliczeniowej składanej za styczeń danego roku lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia bądź wznowienia działalności. Jeżeli chcesz to zrobić samodzielnie – skorzystaj z poradnika ZUS.
Dodatkowo ZUS może poprosić o dokumenty, potwierdzające wysokość rocznego przychodu z działalności. Tego obowiązku należy wtedy dopełnić w ciągu 14 dni od daty doręczenia wezwania.
Podsumowanie
Jako przedsiębiorca masz teraz znacznie większy wybór, jeżeli chodzi o sposób i wysokość płacenia składek. Dodatkowe uregulowania nie są jednak obowiązkiem, a Twoim uprawnieniem i możesz zrezygnować z nich w każdej chwili. Brak składek ZUS lub płacenie niższej składki ma oczywiście swoje duże plusy w zakresie budżetu Twojej firmy, pamiętaj jednak, że brak składek to brak podlegania ubezpieczeniom społecznym, a niższe składki po prostu oznaczają niższe świadczenia zarówno z z ubezpieczenia chorobowego (m. in. zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego), jak również z ubezpieczenia wypadkowego (m. in. zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego).
