fbpx Skip to content
Menu
0
Twój koszyk jest pusty

Reprezentowanie dwóch spółek przez tę samą osobę a zawarcie umowy

Często zdarza się tak, że jedna osoba jest członkiem zarządu lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentacji więcej niż jednej spółki. Natomiast powiązania kapitałowe lub osobowe uzasadniają w obrocie gospodarczym zawieranie umów pomiędzy takimi podmiotami. Nie zawsze w spółce powołano prokurenta samoistnego lub wieloosobowy zarząd, który mógłby podpisywać takie umowy. Czy w takim przypadku niemożliwe jest zawarcie umowy przez dwie spółki, które reprezentuje np. jako prezes zarządu ta sama osoba?

Ogólne ograniczenia dotyczące reprezentacji spółek

Odpowiadając na powyższe pytanie, zawarcie takiej umowy będzie prawidłowe, ale pod pewnymi warunkami. W obowiązującym prawie nie istnieje bowiem regulacja ograniczająca zawieranie umów pomiędzy dwoma spółkami reprezentowanymi przez tę samą osobę (np. prezesa zarządu lub wspólnika uprawnionego do reprezentacji). Uregulowane ograniczenia dotyczą tylko następujących kwestii.

Art. 210. [Umowa między spółką a członkiem zarządu]
§ 1. W umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.

Oznacza to, że gdy spółka chce zawrzeć umowę z członkiem zarządu (czyli osobą uprawnioną do jej reprezentowania również samoistnie) to za tę spółkę nie może występować ten wskazany członek zarządu ani inna osoba zasiadająca w zarządzie. Wtedy zastępuje go rada nadzorcza lub pełnomocnik. Zakres umów poddanych tej regulacji jest szeroki. Może to być umowa o pracę, czy kontrakt menadżerski dotyczący zarządzania spółką, jak również umowa pożyczki, zawierana z członkiem zarządu jako osobą fizyczną.

Drugie ograniczenie zostało uregulowane w Kodeksie cywilnym.

Art. 108. [Pełnomocnik jako druga strona czynności prawnej]
Pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony.

Zatem, gdy dwie różne spółki udzielą pełnomocnictwa tej samej osobie, treść pełnomocnictwa musi zostać uzupełniona o wskazanie, że pełnomocnik jest uprawniony do zawarcia umowy również w przypadku, gdy reprezentuje drugą stronę czynności prawnych. Jeżeli pełnomocnictwo takiej wzmianki nie zawiera, należy zbadać, czy umowa w jakikolwiek sposób nie naruszy interesów jednej ze stron. Czynność prawna „z samym sobą” oznacza również sytuację, gdy pełnomocnik składa lub odbiera oświadczenie woli z jednej strony w imieniu reprezentowanego, a z drugiej zaś w imieniu własnym.

Analogiczne stosowanie przepisu art. 108 Kodeksu cywilnego

Wydawałoby się więc, że ta sama osoba może bez najmniejszych wątpliwości podpisać jedną umowę w imieniu dwóch spółek, gdyż żaden przepis tego wprost nie zakazuje. Art. 108 k.c. odnosi się bowiem do pełnomocnika, a nie członka zarządu.

Tutaj jednakże wkracza orzecznictwo Sądu Najwyższego, które rozważało przedstawione wyżej kwestie. W uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 1990 roku, sygn. akt. III CZP 8/90 dopuszczono bowiem możliwość stosowania w drodze analogii przepisów o pełnomocnictwie do czynności podejmowanych w charakterze organu osoby prawnej. Wyrażono pogląd, że osoba fizyczna działająca jako organ osoby prawnej nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu tego podmiotu, chyba że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów.

Natomiast Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2009 roku, sygn. akt II CSK 41/09 formułuje już konkretne tezy w tej materii, a mianowicie:

„Nie można wykluczyć zastosowania art. 108 k.c. w sytuacji, w której dochodzi do czynności prawnej pomiędzy dwoma jednoosobowymi spółkami z o.o., których jedynym wspólnikiem jest ta sama osoba fizyczna, reprezentowanymi przez tego samego wspólnika, będącego zarazem jedynym członkiem zarządu obu spółek. W takiej sytuacji łatwo może dojść do kolizji interesów spółek i ewentualnych wierzycieli, a dokonywane czynności prawne mogą pozostać poza jakąkolwiek kontrolą.”

„Nie ma podstaw, aby rozciągać stosowanie art. 108 k.c. na każdą sytuację, w której w składzie organów reprezentujących spółki pojawia się ta sama osoba fizyczna.”

Konflikt interesów spółek

Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że ani w Kodeksie spółek handlowym ani w Kodeksie cywilnym nie ma przepisu, który zabraniałby wprost reprezentowania przy zawarciu umowy dwóch spółek przez tę samą będącą członkiem zarządu lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentacji. Jednakże w każdym przypadku, gdy te same osoby reprezentują jednocześnie dwie spółki (lub więcej) zbadać należy czy ze względu na treść czynności prawnej rzeczywiście wyłączona jest możliwość naruszenia interesów którejkolwiek z tych osoby prawnych.

Na uniknięcie konfliktu interesów pozwala zastosowanie mechanizmów kontrolnych wskazanych w art. 211 k.s.h. i 280 k.s.h.

Art. 211. [Działalność konkurencyjna]
§ 1. Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.
§ 2. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powołania zarządu.

Art. 280. [Odpowiednie stosowanie przepisów o zarządzie]
Do likwidatorów stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej.

Co do zasady nie da się jednak ogólnie zdefiniować, jakie zapisy w umowach wykluczają konflikt interesów. Należy bowiem zbadać, czy taki konflikt powstaje w odniesieniu do konkretnej czynności prawnej w danych okolicznościach.

Potrzebujesz indywidualnej pomocy w przygotowaniu lub przeanalizowaniu umowy? Napisz do mnie na adres: kontakt@legalnyprzedsiebiorca.pl.

Zakwestionowanie ważności umowy

W praktyce może się jednak zdarzyć, że taki konflikt zostanie stwierdzony, a umowa zakwestionowana (np. przez organy skarbowe lub jednego z kontrahentów). Czy taka umowa jest nieważna, czy może dana spółka jest uprawniona potwierdzić jej zawarcie w późniejszym terminie? Odpowiedź na to jest niejednoznaczna i istnieje możliwość obu obrony obu stanowisk. Jeżeli przedsiębiorca nie uniknie sytuacji, w której sygnatariuszem umowy jest ta sama osoba fizyczna, reprezentująca jednocześnie dwa lub więcej różnych podmiotów, to w orzecznictwie i doktrynie istnieje szereg argumentów, które mogą przeważyć interes takiego przedsiębiorcy.

Podsumowanie

Jeżeli jako członek zarządu reprezentujesz jedną spółkę i zastanawiasz się, czy możesz zawrzeć z drugą spółką umowę (na przykład w celu świadczenia usług), to musisz pamiętać, że wskazana umowa powinna być skonstruowana w sposób, który nie narusza interesów żadnej ze stron, gdyż może wtedy zostać uznana za nieważną. W praktyce, aby uniknąć jakichkolwiek wątpliwości można powołać prokurenta samoistnego lub dodatkowego członka zarządu, również uprawnionego do samodzielnej reprezentacji.

Niezależnie od kwestii samej reprezentacji, powinieneś również brać pod uwagę ceny transferowe. Występują one bowiem między innymi w sytuacji, gdy te same osoby fizyczne równocześnie bezpośrednio biorą udział w zarządzaniu spółkami, które zawierają umowę.

Jesteś przedsiębiorcą lub dopiero myślisz o założeniu własnego biznesu i szukasz wsparcia prawnego? Dołącz do grupy na Facebooku Legalny Przedsiębiorca – wsparcie prawne dla przedsiębiorczych, promuj swój biznes, wymieniaj się doświadczeniami oraz bądź z prawem na bieżąco.

 

Przeczytaj również:

 Co powinna zawierać umowa o zachowaniu w poufności (NDA)?NDA

legalny-przedsiebiorca-blog

Patrycja Bądek

Radca prawny z ponad 12-letnim doświadczeniem w kompleksowej obsłudze prawnej polskich i zagranicznych klientów biznesowych, w tym głównie w zakresie IT, TMT oraz własności intelektualnej.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Nie możesz kopiować zawartości tej strony