1 stycznia 2016 roku (tak, dokładnie!) zmieniły się w Kodeksie cywilnym przepisy dotyczące odsetek, a w zasadzie ich maksymalnych wysokości. Pomimo, że już ponad pół roku minęło od tej zmiany, nie wszyscy przedsiębiorcy mają na uwadze odsetki i dostosowali się w prowadzonej działalności do obowiązujących przepisów. Należy pamiętać, że poniżej opisane zmiany wymuszają m. in. rewizję regulaminów i dostosowanie wzorów umów do nowych zasad naliczania odsetek.
Odsetki do 31 grudnia 2015 roku
Dla porównania najpierw jednak opiszę jak wyglądały przepisy o odsetkach do nowelizacji. Jeżeli w znalezionym lub zaproponowanym przez kontrahenta wzorze w zapisach dotyczących odsetek natkniecie się na sformułowanie „stopa kredytu lombardowego NPB” to znaczy, że macie do czynienia już z nieaktualnymi zapisami i warto je poprawić!
art. 359 § 2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe.
W Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2016 roku w § 1 ustalono tę wysokość, zatem odsetki ustawowe do 2015 roku wynosiły 8%.
art. 359 § 21. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne).
Oznacza to, że wysokość maksymalnych odsetek umownych (np. za korzystanie z cudzego kapitału przy umowie pożyczki) wynosiła 10% (4 x 2,5% – wysokość stopy kredytu lombardowego NBP). Gdy nie określimy w umowie z kontrahentem odsetek to stosujemy odsetki ustawowe.
art. 481 § 2. zd. 1 Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe.
Oznacza to, że jeżeli strony nie określiły w umowie wysokości odsetek, to domyślnie odsetki za opóźnienie wynosiły 8%.
art. 481 § 2. zd. 2 Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Powyższa regulacja stanowiła odniesienie do art. 359 § 2(1) traktującego o maksymalnych odsetkach umownych, zatem maksymalne odsetki za opóźnienie w 2015 roku również wynosiły 10%.
Dodatkowo oprócz Kodeksu cywilnego przedsiębiorców obowiązuje ustawa z 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Przez transakcję handlową należy rozumieć umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.
Wysokość odsetek ustawowych dochodzonych na podstawie art. 7 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych = odsetkom podatkowych zgodnie z art. 56 Ordynacji Podatkowej, czyli 8%
Natomiast od 1 stycznia 2016 roku, wygląda to następująco:
art. 359 § 2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.
W dniu zamieszczania niniejszego wpisu stopa referencyjna NBP wynosi 1,5% zatem odsetki ustawowe wynoszą 1,5% +3,5% = 5%)
art. 359 § 2(1). Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne).
Oznacza to, że maksymalne odsetki umowne wynoszą 10%.
art. 481 § 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.
Zatem wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie równa się obecnie 7%.
art. 481 § 21. Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie).
Odsetki maksymalne za opóźnienie = 14%.
Warte zapamiętania jest, że postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy. Natomiast aktualną wysokość stopy referencyjnej można sprawić tutaj.
Sprawy skomplikują się gdy będziemy naliczać odsetki w transakcjach handlowych. Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych to odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych.
Do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stosuje się stopę referencyjną Narodowego Banku Polskiego obowiązującą w dniu:
1) 1 stycznia – do odsetek należnych za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca;
2) 1 lipca – do odsetek należnych za okres od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia.
Do transakcji handlowych (w rozumieniu ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych) zawartych przed dniem 1 stycznia 2016r. stosuje się przepisy dotychczasowe.
O czym zatem należy pamiętać?
Przede wszystkim aby poprawnie wskazywać wysokość odsetek w pozwach. Z chwilą powstania uzyskują one niezależność od długu głównego oraz mają odrębne i własne zasady odnoszące się do terminu ich przedawnienia. Roszczenie to ma charakter okresowy, co oznacza, że przedawnia się, co do zasady z upływem 3 lat, zgodnie z art. 118 k.c. Dlaczego co do zasady? W sytuacji odsetek należnych w przyszłości, mimo ich potwierdzenia prawomocnym orzeczeniem, objęte są one trzyletnim terminem przedawnienia. Jednakże, gdy roszczenie stwierdzone jest prawomocnym orzeczeniem, przedawnia się z upływem 10 lat.
