Często katalog roszczeń, jakie przysługują przedsiębiorcy na podstawie przepisów ustawowych jest niewystarczający. Nie chroni realnie interesów firmy w razie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Tak jest w przypadku naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa i innych czynów niedozwolonych. Dlatego bardzo istotne są zabezpieczenia umowne. Dzięki nim możemy stworzyć taką ochronę, która w razie potrzeby w znacznym stopniu przyczyni się do naprawy skutków naruszenia umowy.
Czym jest kara umowna?
Kara umowna to zobowiązanie do zapłaty określonej w umowie sumy pieniężnej, które możemy zastrzec na wypadek, gdyby kontrahent nie wypełnił swoich obowiązków. Oczywiście, strony zawierające umowę najczęściej nie zakładają, że współpraca może napotkać problemy. Dobra umowa powinna jednak uwzględniać wszelkie ewentualności, nawet te mało prawdopodobne, jeżeli tylko ich konsekwencje mogą być dotkliwe.
Jakie zobowiązania można zabezpieczyć karą?
Kary umownej nie można zastrzec na każdą okoliczność. Kara umowna może dotyczyć tylko zobowiązania niepieniężnego. To oznacza, że nie można w umowie zobowiązać kontrahenta do zapłaty kary, jeżeli spóźni się z wypłatą wynagrodzenia lub w ogóle go nie wypłaci. Jeżeli taki zapis znajdzie się jednak w umowie to będzie nieważny. Przed sądem nie będzie można na jego podstawie skutecznie dochodzić swoich roszczeń. Podobnie, w przypadku kary umownej zastrzeżonej na wypadek braku zapłaty za towar.
Karą można natomiast zabezpieczyć zobowiązania niepieniężne. Do takich zobowiązań należeć będą m.in. zapisy dotyczące terminów dostawy, przystąpienia do lub ukończenia robót budowlanych, czy dzieła. Kara umowna może być również zastrzeżona w przypadku zobowiązania do poufności, ochrony danych osobowych, zakazu konkurencji, przeniesienia praw autorskich majątkowych czy zgody na wykorzystywanie wizerunku.
W jakiej wysokości można zastrzec karę?
Wysokość kary powinna odnosić się do wysokości potencjalnej szkody, jaka może zostać poniesiona na skutek naruszenia zobowiązania oraz do innych negatywnych następstw o charakterze niemajątkowym. W przypadku zastrzegania kilku kar, wysokość każdej z nich powinna być zindywidualizowana do znaczenia naruszanego obowiązku. W przeciwnym wypadku trudno będzie sądownie wykazać, że kara służy ochronie interesów przedsiębiorcy i nie została ukształtowana w sposób dowolny.
Dodatkowo, aby móc żądać odszkodowania w wysokości przewyższającej zastrzeżoną karę, należy dopuścić taką możliwość w umowie. Inaczej, nawet gdy szkoda okaże się większa niż kara, kontrahent będzie zobowiązany do zapłaty wyłącznie kary.
Zapłata kary umownej nie zwalnia jednak kontrahenta od należytego wykonania zobowiązania, chyba, że takie zwolnienie zostanie mu udzielone przez przedsiębiorcę. Sporne jest, czy rygor ten ma zastosowanie w przypadku umyślnego naruszenia umowy.
Tzw. miarkowanie kary umownej przez sąd
Zapis w umowie odnośnie kary powoduje, że tej szkody nie trzeba wykazywać (ani jej wysokości, ani tego, że w ogóle powstała). Jednakże sąd jest uprawniony do tzw. miarkowania kary umownej. Jeżeli kontrahent nie zgodzi się na zapłatę kary w danej wysokości i będzie ona dochodzona sądownie, to może okazać się, że sąd uzna, iż roszczenie jest zasadne w mniejszej niż dochodzona wysokości. Tak będzie, gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, a kontrahent zażądał zmniejszenia kary umownej lub w wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Rażąco wygórowana może być kara, która znacząco przewyższa powstałą szkodę.
Sposób zastrzeżenia kary
Kara umowna może być zastrzeżona we wskazanej kwocie pieniężnej, ale również procentowo lub stawką dzienną. Można również określić górną granicę kary umownej. Będzie to miało znaczenie przy zastrzeżeniu kary w danej wysokości za każdy dzień naruszenia i pozwoli ograniczyć zobowiązania kontrahenta tylko do pewnej kwoty.
Kwota kary musi być znana kontrahentowi przy podpisywaniu umowy. Ewentualnie powinien móc ją każdorazowo obliczyć na podstawie zapisów umowy. Nie można wprowadzać zapisów, które umożliwiają ustalenie wysokości kary dopiero po wystąpieniu okoliczności uprawniających do jej naliczenia.
Podsumowanie
Dzięki karze umownej może znacząco ułatwić dochodzenie od kontrahenta finansowej rekompensaty za niewykonanie lub nienależne wykonanie danego zobowiązania. Wysoka kara będzie miała również skutek odstraszający. Naruszenie zobowiązania może się bowiem okazać dla kontrahenta zbyt dotkliwe, nawet jeżeli może on pierwotnie odnieść z tego duże korzyści (np. w związku z wykorzystaniem informacji poufnych).
Dlatego zachęcam do rewizji umów pod kątem poprawnego zastrzeżenia w nich kar umownych.
Jeżeli potrzebujesz pomocy w weryfikacji swojej umowy, napisz do mnie na adres: kontakt@legalnyprzedsiębiorca.pl. Chętnie Ci w tym pomogę.
